πειφεριακη δ/νση κ. μακεδονιασ

1η περιφ. δ. ε. ν. πελλασ

σχολικοσ συμβουλοσ:  αντώνιος Ι. Παππού

 

6ο δημοτ. σχολειο εδεσσασ

ταξη :   δ1΄

δασκαλοσ:  Βασίλειος  Πέτλης

 

 

Σχέδιο Εργασίας : «Τα έθιμα του Τριωδίου»

 

Φάση 1η:    Προβληματισμός – Επιλογή θέματος

 

     Ο συνεχής υποσκελισμός των ελληνικών ηθών και εθίμων από ξένα που εκλαμβάνεται ως   προσπάθεια αποχρωματισμού της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Η άγνοια από τους μαθητές της εκκλησιαστικής παράδοσης, αλλά και του βαθύτερου νοήματος του Τριωδίου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η απουσία προβολής της χριστιανικής παράδοσης και η ανάδειξης στη θέση της εξωχριστιανικών και σε πολλές περιπτώσεις και μη ελληνικών εθίμων. Η άγνοια κατασκευής  ενός παιδικού παιχνιδιού όπως ο χαρταετός που απαιτεί δημιουργική σκέψη και χειρονακτική εργασίας και όχι την παθητικότητα των GAMEBOY, είναι μερικοί από τους λόγους που μας οδήγησαν στη διαπραγμάτευση με το συγκεκριμένο θέμα.   

          Η επιλογή του θέματος

     Κάποιο παιδί στην καρδιά του χειμώνα και ύστερα από παρατεταμένες παγωνιές εξέφρασε την επιθυμία να γίνει από την τάξη κάποιος περίπατος, κάποια εκδρομή. Ο δάσκαλος συμφώνησε με τον όρο ότι έπρεπε να υπάρχει κάποια συγκεκριμένη δραστηριότητα να εκτελεστεί και ταυτόχρονα πρότεινε αν ήθελαν τα παιδιά να κατασκευάσουν και να «πετάξουν» χαρταετούς , μια και η περίοδος του Τριωδίου ήδη είχε αρχίσει. Στην πορεία η συζήτηση ανέδειξε την πλήρη άγνοια των εθίμων του Τριωδίου αλλά και την επιθυμία των παιδιών να τα γνωρίσουν. Έτσι κι επιλέχτηκε το συγκεκριμένο θέμα

 

Φάση 2η:    Διαμόρφωση Σχεδίου Εργασίας

 

Σκοπός του σχεδίου εργασίας

    Η γνωριμία με τα  ήθη και τα έθιμα του Τριωδίου, αλλά κυρίως η πρώτη επαφή και γνωριμία με το βαθύτερο νόημα του Τριωδίου και της Μεγάλης Σαρακοστής ως προετοιμασία του πιστού για την μεγάλη γιορτή του Πάσχα.

Διδακτικοί Στόχοι

Γνωστικοί

Συναισθηματικοί

Ψυχοκινητικοί

Κοινωνικοί

 

Μέθοδοι υλοποίησης του Σχεδίου Εργασίας

 

Ομαδοσυνεργατική και βιωματική  μέθοδος

Οι μαθητές χωρίστηκαν απ’ το δάσκαλο σε πέντε ομάδες εργασίας. Τέθηκαν κάποιοι κανόνες ομαδικής εργασίας και συμφωνήθηκε το αξίωμα του «γραμματέα» και του «εκφωνητή» των εργασιών να αλλάζει κυκλικά ώστε όλα τα παιδιά να γευτούν την χαρά και την ευθύνη αυτών των «αξιωμάτων». Ο ρόλος του δασκάλου ήταν συντονιστικός, εμψυχωτικός και καμιά φορά «διαιτητικός» σε προβλήματα που ανέκυπταν μεταξύ των ομάδων ή μέσα στην ίδια την ομάδα.

Οι μαθητές μετά από έρευνα και καταγραφή των ηθών και των εθίμων του Τριωδίου  συνεργαζόντουσαν και παρουσίαζαν τα έθιμα αυτά στην υπόλοιπη τάξη.

 

Χρονοδιάγραμμα 

Η υλοποίηση του προγράμματος άρχισε τον 14 Φεβρουαρίου 2006 και ολοκληρώθηκε με την παρουσίασή του στις 3 Μαρτίου 2006. Επειδή ήταν αυθόρμητο και επίκαιρο είχε και μικρή διάρκεια. Θα μπορούσε κάλλιστα να προγραμματιστεί για την επόμενη χρονιά και να εμπλουτιστεί με πολλά περισσότερα στοιχεία.

 

 

Φάση 3η:    Διεξαγωγή των δραστηριοτήτων

 

Πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω δράσεις

·        Έγινε έρευνα στη βιβλιοθήκη της τάξης, στη βιβλιοθήκη του σχολείου αλλά και στην ατομική βιβλιοθήκη του καθενός για την εξεύρεση της βιβλιογραφίας

·        Επισκεφτήκαμε το εργαστήρι των υπολογιστών του σχολείου και με τη βοήθεια του δασκάλου  έγινε συλλογή πληροφοριών και εικόνων απ’ το διαδίκτυο

·        Συγκεντρώσαμε φωτογραφικό υλικό από περιοδικά και εφημερίδες σχετικά με το θέμα μας

·        Έγινε ατομική καταγραφή ηθών και εθίμων από τους παππούδες και τις γιαγιάδες των μαθητών

·        Κατασκευάσαμε χαρταετούς με παραδοσιακό τρόπο.

·        Συγγράψαμε ομαδικά (όλη η τάξη μια ομάδα) ένα θεατρικό σκετς και το παρουσιάσαμε στο υπόλοιπο σχολείο και στους γονείς των παιδιών.

·        Έγινε μια συρραφή των πληροφοριών που συλλέχτηκαν ώστε να παρουσιαστούν την τελευταία ημέρα

 

Διαθεματική εξακτίνωση του θέματος 

 

Η Γλώσσα μου: Καλλιεργήθηκε η προφορική και η γραπτή επικοινωνία. Μελετήσαμε  κείμενα σχετικά με τους  χαρταετούς και τη Σαρακοστή που βρέθηκαν στο παλιό ανθολόγιο Γ΄ Μέρος  και στο Δ΄ τεύχος της Γλώσσας. Συγγράψαμε ένα θεατρικού σκετς.

Μαθηματικά: Προβλήματα και των τεσσάρων πράξεων προσαρμόστηκαν στις ανάγκες του προγράμματος

Μελέτη του Περιβάλλοντος:  Τα «Εμείς και ο Κόσμος» δεν περιέχει μόνο το φυσικό περιβάλλον αλλά και το κοινωνικό του οποίου βασικό στοιχείο είναι τα έθιμα.

Ιστορία: Υπήρχαν κι εκεί αναφορές στις Διονυσιακές γιορτές στον ερχομό του χριστιανισμού, την κατάργηση και διατήρηση εθίμων στο πέρασμα του χρόνου και τέλος στην αντίσταση των Ναουσαίων  κατά των Τούρκων με πρόσχημα το καρναβάλι.

Θρησκευτικά: Το ίδιο το θέμα προσφέρεται κατεξοχήν για την θρησκευτική κατάρτιση των μαθητών. 

Αισθητική Αγωγή: Επικεντρωθήκαμε στην κατασκευή και διακόσμηση παραδοσιακού χαρταετού. 

 

Μέσα – Υλικά

Εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ενημερωτικά και διαφημιστικά φυλλάδια, φωτογραφική μηχανή, βιντεοκάμερα, τηλεόραση, βίντεο, ηλεκτρονικός υπολογιστής, διαδίκτυο, καλάμια, κόλλες λευκές, σπάγκος, κόλλα κτλ.

 

Φάση 4η:    Περάτωση του σχεδίου Εργασίας – Αξιολόγηση

 

     Με την ολοκλήρωση του προγράμματος έγινε παρουσίαση της εργασίας των μαθητών στους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου και στους γονείς με τη εκτέλεση ενός μικρού θεατρικού σκετς και την παρουσίαση των εργασιών των μαθητών (κείμενα, ζωγραφιές, κολάζ φωτογραφίες από τις διάφορες δραστηριότητες κτλ ).

 

Εκτίμηση του προγράμματος

 

·        Οι μαθητές γνώρισαν τα έθιμα του τόπου τους

·        Ανακάλυψαν ότι υπάρχει ένας ολόκληρος θησαυρός από έθιμα του Τριωδίου σε τοπικό και πανελλήνιο επίπεδο.

·        Γνώρισαν τα έθιμα των γειτονικών μας πόλεων της Μακεδονίας

·        Ευαισθητοποιήθηκαν απέναντι στην προσπάθεια που γίνεται για ανάμειξη ελληνικών εθίμων με ξένα (βραζιλιανοποίηση του καρναβαλιού)

·        Συνειδητοποίησαν το βαθύτερο νόημα της περιόδου από εκκλησιαστικής απόψεως

·        Ένιωσαν τη χαρά της δημιουργίας ενός χαρταετού

·        Ένιωσαν τη χαρά της δημιουργίας από τη σύλληψη της ιδέας, τη συγγραφή έως και την παρουσίαση ενός θεατρικού σκετς

·        Εδραιώθηκε μέσα τους η πίστη στην ομαδική εργασία

·        Δόθηκε στους μαθητές η χαρά όχι της προσφοράς αλλά της ανακάλυψης της γνώσης

·        Τέλος προσπαθήσαμε να βάλουμε ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα που λέγεται «θρησκευτική συνείδηση».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΘΕΑΤΡΙΚΟ:  “Έθιμα της Αποκριάς”

 

Ρόλοι: παππούς, γιαγιά, μπαμπάς απ’ το χωριό, μαμά απ’ το χωρίο, 3 παιδιά στο χωρίο, μπαμπάς απ’ την πόλη, μαμά απ’ την  πόλη, 2 παιδία απ’ την πόλης.

Στο σπίτι του χωριού κάθονται ο παππούς και η γιαγιά ώσπου ανοίγει η πόρτα κι έρχονται ο μπαμπάς, μαμά και τα δύο παιδιά απ’ την πόλη.

Παππούς: Βρε! Βρε! Καλώς τους ! Καλώς ήρθατε!

Γιαγιά: Παιδιά τρέξτε ήρθαν οι θείοι και τα ξαδέρφια σας από την πόλη...

(Μπαίνουν όλοι μέσα και γίνονται οι σχετικοί χαιρετισμοί.)

Μπαμπάς χωριό: καθίστε... καθίστε ....

Μαμά χωρ: Πώς ήταν το ταξίδι σας;

Μαμά πολ: Λίγο κουραστικό γιατί τα παιδιά ζαλίστηκαν απ’ τις συτροφές...

Παππούς: Είμαι πολύ χαρούμενος που θα περάσουμε τις Αποκριές μαζί.

Μπαμπάς πόλ. Κι εμείς το ίδιο και είναι μια καλή ευκαιρία να μάθουν τα παιδιά τα έθιμα του τόπου μας.

Παιδί πολ 1. Τι; Εκτός απ’ τα μασκαρέματα υπάρχουν κι άλλα έθιμα;

Γιαγιά. Μα και φυσικά υπάρχουν ου! Ένα σωρό ...

Παιδί πολ 2. Ποια είναι αυτά τα έθιμα θα μας τα πείτε;

Παππούς. Βεβαίως και θα σας τα πούμε μη βιάζεστε.

Μπαμπάς χωρ. Ας αρχίσουμε από την Τσικνοπέμπτη που είναι η τελευταία Πέμπτη που τρώμε κρέας, τότε το «τσικνίζουμε»...

Παιδί πολ1. Δηλαδή τι θα πει θείε το «τσικνίζουμε»;

Μπαμπάς χωρ. Να μαζευόμαστε παρέες-παρέες συγγενείς και φίλοι και ψήνουμε κρέατα, τρώμε , πίνουμε κρασί και χορεύουμε. Επειδή όλοι ψήνουν και υπάρχει πολλή τσίκνα ονομάζουμε την Πέμπτη αυτή Τσικνοπέμπτη.

Παιδί πολ 2 Α! Γι’ αυτό πήγαμε στην ταβέρνα την Πέμπτη που μας πέρασε.

Μπαμπάς πολ. Είχαμε τόσες πολλές δουλειές παιδί μου που δεν προλαβαίναμε να ψήσουμε οι ίδιοι γι’ αυτό και βγήκαμε έξω.

Μαμά χωρ. Επίσης την Κυριακή της Αποκριάς ο κόσμος μασκαρεύεται και γυρνάει στα φιλικά και συγγενικά σπίτια προσπαθώντας να μην τους γνωρίσει κανένας, γελώντας και πειράζοντάς τους όλους...

Παιδί πολ 1. Αλήθεια τι ντυθήκατε; Σπαιντερμαν  Πριγκίπισσα  Καουμπόυ Ζορό;

Παιδί χωρ 1 Όχι, όχι τέτοια μασκαρέματα. Εγώ φόρεσα το παλιό σακάκι του μπαμπά την τραγιάσκα του παππού, μαύρισα και λίγο το πρόσωπό μου με καπνιά κι έγινα αγνώριστος

Παιδί πολ 2 Εσύ Μαρία;

Παιδί χωρ 2 Εγώ πήρα μια παλιά μπαλωμένη φούστα της μαμάς μου το μαύρο το τσεμπέρι της γιαγιάς και το σάλι της έτσι (δείχνει)για να μου κρύβει το πρόσωπο. Εκεί να δεις πλάκα..

Παιδί χωρ 3 Η πλάκα η μεγάλη έγινε όμως μ’ εμένα. Αναποδογύρισα  ένα σακάκι που είχα, το ένα παπούτσι αθλητικό το άλλο σκαρπίνι, κάρβουνο απ’ το τζάκι στο πρόσωπο και τα μαύρα γυαλιά του μπαμπά. Ε, λοιπόν, αλήθεια το λέω, κανείς δε μας γνώρισε...

Παιδί πολ 1 Καλά ούτε η θεία Αντιγόνη δε σας γνώρισε;

Παιδί χωρ 2 Μωρέ κανείς λέμε, κανείς...

Παιδί χωρ 1 Μόνο στη θείας Κατίνας  φανερωθήκαμε και καθίσαμε να μας κεράσουν.

Παιδί χωρ 3 Ξέρεις εκείνα τα υπέροχα λουκάνικα που φτιάχνει ο θείος Γιάννης. Καλύτερα λουκάνικα δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο...

Παιδί πολ 2 Ποπό!!! Τι χάσαμε!

Μαμά πολ. Πες τους μαμά τι γίνεται την εβδομάδα της Τυρινής;

Γιαγιά: Όλη την εβδομάδα έχει ορίσει η εκκλησία μας να τρώμε γαλακτοκομικά, ψάρια και αυγά, όχι όμως και κρέας. Αυτό γίνεται για να συνηθίζουμε σιγά – σιγά στην νηστεία που έρχεται. Έχω φτιάξει μια γαλατόπιτα μούρλια. Θα φέρω ύστερα να σας κεράσω...

Παππούς: Το απόγευμα της Κυριακής θα πάμε όλο το χωριό στον Εσπερινό της συγχώρεσης. Εκεί θα πάρουμε την ευλογία τη εκκλησίας για να τα καταφέρουμε στο δύσκολο αγώνα της Μεγάλης Σαρακοστής. Συμφιλιωνόμαστε μεταξύ μας και ζητάμε συγχώρεση απ’ αυτούς που πικράναμε, έτσι θα μας βρει η Καθαρά Δευτέρα αγαπημένους.

Μπαμπάς χωρ Το βράδυ θα μαζευτούμε όλοι εδώ. Θα έρθουν και τα άλλα σας ξαδέρφια. Θα φιλήσουμε το χέρι του παππού και της γιαγιάς και θα συγχωρέσει ο ένας τον άλλο.

Παππούς όποιος μου φιλήσει το χέρι θα του δώσω ένα νόμισμα.

Παιδί πολ 1 Εγώ παππού  που θα  σου φιλήσω και τα δυο χέρια και τα μάγουλα πόσα νομίσματα θα μου δώσεις;

Γιαγιά Πολλά θα σου δώσουμε παιδί μου, πολλά...

Μαμά χωρ Μετά που θα γίνει το «λάμκες» να δείτε τι πλάκα θα σπάσουμε...

Παιδί πολ 2 Τι είναι αυτό το «λάμκες» θεία.

Μαμά χωρ  Να η γιαγιά θα δέσει στο σουκάλο ένα βρασμένο αυγό με έναν σπάγκο  κι εσείς τα εγγονάκια θα μπείτε στη σειρά. Χωρίς να χρησιμοποιείτε τα χέρια σας θα προσπαθήσετε να πιάσετε το αυγό με το στόμα. Όποιος το πιάσει το έφαγε.

Μαμά πολ  Αυτό το έθιμο σε άλλα μέρη το κάνουν με μήλο ή με σκληρό χαλβά όπως στην Αρναία Χαλκιδικής και το λένε «χασκαρίκα» επειδή όλοι χάσκουν με το στόμα ανοικτό.

Γιαγιά  Δεν ξέρω κόρη μου εμείς το βρήκαμε απ’ τις γιαγιάδες μας και τους παππούδες μας με αυγό. Μάλιστα έλεγαν οι παλιοί «με αυγό κλείνει το στόμα με αυγό πάλι θ’ ανοίξει» Δηλαδή, αυγό είναι το τελευταίο αρτύσιμο πράγμα που τρώμε πριν απ’ την Μεγάλη Σαρακοστή, αυγό θα είναι και το πρώτο που θα φάμε όταν ξενηστέψουμε το Πάσχα και μάλιστα τότε θα είναι και κόκκινο...

Μπαμπάς χωρ Υπάρχουν όμως και διαφορές από τόπο σε τόπο. Στα χωριά της Κοζάνης για παράδειγμα ανάβουν φωτιές στις γειτονιές και πηδάνε από πάνω «για το καλό». Επίσης τρώνε πίνουν και χορεύουν με συνοδεία οργάνων  γύρω απ’ αυτές.

Μπαμπάς πόλ  Στη Γειτονική μας Νάουσα έχουν τους «Γενίτσαρους και τις Μπούλες». Εκεί στην περίοδο της Τουρκοκρατίας μασκαρεύονταν οι Ναουσαίοι και   γύριζαν από σπίτι σε σπίτι όχι όμως για να διασκεδάσουν αλλά για να μαζέψουν χρήματα για την Επανάσταση των Ελλήνων. Αυτό το έθιμο πέρασε μέχρι και σήμερα για να μην ξεχνάνε οι επόμενες γενιές τις δύσκολες μέρες της σκλαβιάς...

Παιδί χωρ1 Δεν είπαμε όμως το καλύτερο...

Παιδί πολ1 Ποιο δηλαδή

Παιδί χωρ1 Να τι θα κάνουμε την Καθαρή Δευτέρα

Παιδί πολ2 Αυτό το ξέρουμε κι εμείς: πετάμε χαρταετούς.

Παιδί χωρ3 Μπράβο! Τους  έχουμε κιόλας ετοιμάσει

Παιδί πολ1 Δηλαδή τι κάνατε; Δεν τους πήρατε έτοιμους απ’ τα μαγαζιά;

Παιδί χωρ2 Όχι ρε Γιάννη τους χαρταετούς τους φτιάχνουμε μόνοι μας. Αυτοί οι έτοιμοι ποτέ δεν πετυχαίνουν.  Ξέρω όλα τα μυστικά και τους ζυγίζω τέλεια. Νομίζω πως ο δικός μου θα πάει ψηλότερα απ’ όλους.

Παιδί χωρ3 Αμ τι μας λες; Θα δούμε τη Δευτέρα στο λόφο του Προφήτη Ηλία ποιος χαρταετός θα πάει ψηλότερα. Να’ σαι σίγουρη πως θα χάσεις.

Παππούς  Τόση ήταν η πίστη των παλιών ώστε την Καθαρά Δευτέρα οι γυναίκες έπλεναν με ζεματιστό νερό και σταχτόνερο όλα τα μαγειρικά σκεύη  ώστε να μην υπάρχει ούτε ίχνος από τα λίπη της  Αποκριάς

Παιδί πολ1 Αχ! Μη μου μιλάτε για Καθαρή Δευτέρα γιατί το απόγευμα θα πρέπει να φύγουμε πάλι...

Παιδί πο2  Ναι γι’ αυτό ας περάσουμε αυτό το τριήμερο όσο καλύτερα μπορούμε

Παιδί πολ1 Γιαγιά, γιαγιά  πώς θα το κάνουμε εκείνο το παιχνίδι με το αυγό, το λάμκες, μεθαύριο;

Γιαγιά Α! είσαι και ανυπόμονος Μια και έχω λίγα αυγά βρασμένα θέλεις να το κάνουμε πρόβα τώρα για να το δούνε και τα παιδιά;

Όλα τα παιδιά: Ναι!!!

Γιαγιά Για μπείτε στη σειρά λοιπόν...