Ελληνορθόδοξη Παιδεία

 Δυτικός πολιτισμός.

 ( Λόγος που εκφωνήθηκε στις 30-1-84,  στην εκδήλωση που πραγματοποίησε ο Σύλλογος δασκάλων και νηπ/γών Περιφ. Έδεσσας,  προς τιμή των τριών ιεραρχών ).

  Το θέμα «ελληνορθόδοξη Παιδεία - Δυτικός Πολιτισμός»,  είναι τόσο μεγάλο και ευρύ,  όσο η ίδια η ζωή.  Μέσα του περιέχεται και διαφαίνεται η κατάφαση και η άρνησή της,  η ολοκλήρωση αλλά και η διάσπαση και ανισορροπία του ανθρώπου,  η ανακούφιση καθώς και η απελπισία μπρος στο υπαρξιακό πρόβλημα.

Σε αυτή τη μικρή εργασία δεν είναι δυνατό να ξεδιπλωθούν όλες οι πτυχές του θέματος.  Άλλωστε ήδη έχουν γίνει πολλές και σημαντικές αναλύσεις από εξέχοντα πρόσωπα και φωτισμένα πνεύματα.  Στόχος μας εδώ είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχει το θέμα,  να νιώσουμε το κάψιμο του γιατί καίει,  να ξεφύγουμε επιτέλους από την αμέλεια και την αδιαφορία,  κάποτε να δούμε και τις δικές μας ευθύνες,  κάπως να βιώσουμε ζωντανό τον δικό μας αλλά και τον οικουμενικό πόνο,  κάπου να συναντήσουμε τις εθνικές αλλά και τις πανανθρώπινες και συμπαντικές ρίζες.

πορεια αγαπης και ελευθεριας

Αναφορές στην Παράδοση της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας

 Ακολουθούν τα περιεχόμενα: Περί κόσμου, Περί θανάτου, Περί Θεού, Περί Αγίας Τριάδας, Θεός αγαθός, Το κακό, Η αμαρτία, Περί Προσώπου, Κοινωνία, Ελευθερία, Αγάπη, Ταπείνωση, Ιησούς Χριστός, ο Υιός του Θεού Υιός του ανθρώπου,  Περί Εκκλησίας,  Ευαγγέλιο και "δυσαγγέλιο",  Περί Μυστηρίων,  το Βάφτισμα,  το Χρίσμα,  Μετάνοια - Εξομολόγηση,  Περί Θείας Ευχαριστίας,  ο Γάμος,  ο Μοναχισμός,  Η Ιεροσύνη,  Τα Δόγματα,  Κανόνες - Εντολές,  Περί συμβόλων,  Περί Προσευχής,  Θέωση - Βασιλεία των Ουρανών.

Η πολυεδρικοτητα του ειναι

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

  Τα « σημειώματα » ήτανε μια εκπομπή στο Διαδημοτικό Ραδιόφωνο του Ν. Πέλλας το 1991.  Παρατηρώντας διάφορες κοινωνικές καταστάσεις και στάσεις ζωής,  προσπαθήσαμε να φέρουμε,  όσο γινόταν πιο απλά,  κάποιους προβληματισμούς στην επιφάνεια,  να πούμε και κάποιες απόψεις.  Και εξ άπαντος,  το θέμα δεν είναι αν,  σώνει και καλά,  αυτές οι απόψεις είναι οι πιο σωστές.  Άλλωστε,  η πραγματικότητα είναι πολυεδρική,  γι αυτό και υπάρχει πλήθος θεωρήσεών της.  Νομίζω, τελείωση και δικαίωση πραγματώνεται,  όταν κατορθώνει κανείς να δει τη λειτουργία αυτού του συναρπαστικού πολυεδρικού είναι.  Έτσι εδώ επιχειρήσαμε να δώσουμε με κάποια έμφαση το γεγονός της διαφορετικότητας,  να δείξουμε τη σημασία της,  να τονίσουμε τελικά αυτή τη θαυμαστή πολυεδρικότητα του είναι.

Χρησμοι του ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΥ

   Το «προφητικό» αυτό το βιβλίο,  που σήμερα είναι τελείως λησμονημένο,  είχε μεγάλη διάδοση μεταξύ του ελληνικού λαού στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.  Κυκλοφορούσε ως χειρόγραφο.  Φέρεται ως συγγραφέας του ο «εκ της μοναδικής πολιτείας του Μεγ. Βασιλείου Αγαθάγγελος»  που το έγραψε στα ελληνικά το 1279 στη Μεσσήνη της Σικελίας.  Μεταφράστηκε και εκδόθηκε στα ιταλικά από τον Βενεδικτίνο  μοναχό Ιάκωβο Παλαιώτο,  ( τέτοιο κείμενο στα ιταλικά δε σώζεται ).  Απ’ τα ιταλικά μεταφράστηκε στα ελληνικά και κυκλοφόρησε σε χειρόγραφο το 1751 υπό του Θεοκλήτου Πολυειδούς,  «αρχιμανδρίτου,  ήτοι χωρεπισκόπου Πολυανής και Βαρδάρων,  ναι  μην και της εν Λειψία των Ορθοδόξων Εκκλησίας  επόπτου και συνηγόρου».  Πρώτη γνωστή  έκδοση είναι αυτή του Κορομηλά το 1837 στην Αθήνα.

Το προσωπο στην παιδεια

 και η σημαντικη των προσωπειων

  Πρόσωπο και προσωπείο, δύο λέξεις που πολύ ξεκάθαρα αναφέρονται σε συγκεκριμένα πράγματα : το μεν πρώτο στο μέρος της κεφαλής «το υπό το κρανίον»,  το δε δεύτερο στα διάφορα επιθέματά του,  στις προσωπίδες,  στις «μάσκες».  Η εξέλιξη όμως κατ’ αρχήν της Θεολογίας αλλά και της Φιλοσοφίας και της Ψυχολογίας έφερε τις λέξεις αυτές στο χώρο της Οντολογίας με περιεχόμενο τόσο υπαρκτικό όσο και υπαρξιακό.  Έτσι ως « πρόσωπο » εννοείται η μοναδική,  ανεπανάληπτη και συνειδητή ταυτότητα του όντος,  αυτή η ίδια η αυτοπροσδιοριζόμενη υπόστασή του, ως « προσωπείο » πάλι εννοείται κάθε τι που χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο για να μη φαίνεται αυτό που πραγματικά είναι.

Το ζητούμενο είναι να φανεί αν η Παιδεία,  με την ευρύτερη σημασία του όρου,  « βλέπει » τον άνθρωπο ως « πρόσωπο » και τον βοηθά στην καταξίωση του,  καθώς επίσης η κατανόηση της σημαντικής των « προσωπείων »,  των λόγων δηλαδή για τους οποίους χρησιμοποιούνται.  Έτσι γίνεται μια περιπλάνηση σε χώρους της Φιλοσοφίας,  της Θρησκείας,  της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας.  Ταυτόχρονα είναι και μια πρόσκληση για συνοδοιπορία,  προβληματισμό και κριτική.

 Κοινωνικος αποκλεισμος και διαφορετικοτητα

 Κάθε κοινωνία αντιμετωπίζει σίγουρα πολλά και μεγάλα προβλήματα,  που προσπαθεί με διάφορες μεθόδους και μηχανισμούς να τα επιλύσει.  Έτσι, η ύπαρξη κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων και ατόμων,  που αποτελεί ένα από τα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα,  δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορη την κοινωνία.  Το πρόβλημα βρίσκεται μπροστά της,  προκαλεί διάφορες αντιδράσεις με απροσδιόριστες συνέπειες και περιμένει τη λύση του.  Σ’ αυτήν την εργασία,  αφού πρώτα γίνει μια εννοιολογική αναφορά στους όρους κοινωνία,  αποκλεισμός και ένταξη,  θα αναζητηθούν οι παράγοντες,  που διαμορφώνουν μια κοινωνία,  οι λόγοι,  στους οποίους οφείλεται ο κοινωνικός αποκλεισμός ( είτε τον επιβάλλει η κοινωνία είτε με τη θέλησή τους τον επιλέγουν οι κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες και άτομα ),  οι μηχανισμοί,  που αναπτύχθηκαν από την κοινωνία για την επίτευξη της κοινωνικής ένταξης καθώς επίσης θα επιχειρηθεί μια κριτική των προθέσεων της κοινωνίας,  όταν αυτή προβαίνει σε ενέργειες για να εντάξει στο σώμα της ομάδες και άτομα του «περιθωρίου» της κοινωνικής περιφέρειας.

 Στο δεύτερο μέρος επισημαίνεται ότι « πυρηνικός » λόγος,  γεννεσιουργός αιτία του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η διαφορετικότητα. Τονίζεται ότι η διαφορετικότητα είναι συνέπεια της ελευθερίας του ανθρώπου,  της μοναδικής ταυτότητας,  που είναι το κάθε πρόσωπο και ότι ο αυτοπροσδιορισμός και η αυτοδιάθεση είναι καθαρά προσωπική υπόθεση.  Το « πρόσωπο » όμως λειτουργεί μόνο με « κοινωνία »,  η δε κοινωνία είναι « απρόσωπη »,  όταν δεν νιώθει και δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία της διαφορετικότητας.

αρθρων αθροα συναθροιση

πρωτη

 Σκόρπιες σκέψεις,  προβληματισμοί και απόψεις,  που κατά καιρούς φιλοξενήθηκαν σε διάφορα έντυπα,  όπως για παράδειγμα,  ο ΔΙΑΥΛΟΣ των εκπ/κών Α΄θμιας Εκπ/σης Έδεσσας,  ο ΠΟΛΙΤΗΣ,  η τοπική εφημερίδα,  αλλά και εκπαιδευτικά κυρίως περιοδικά,  το σχολεΙο και το σπΙτι κ.ά.,  αποτελούν το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου.  Πρόκειται για μια πρώτη συλλογή άρθρων,  τα οποία,  όταν γράφτηκαν,  κουβαλούσαν μαζί τους ένα μέρος της καρδιάς και του μυαλού και εξέφραζαν μια νοοτροπία και στάση ζωής,  που μέχρι τώρα δεν έχουν αλλάξει.  Έτσι,  έχουν μιαν διαχρονικότητα,  όσον αφορά,  βέβαια,  την έκταση μέσα στο χρόνο της προσωπικής μου ύπαρξης.  Μαζεύοντας τα κείμενα,  τα «ατάκτως ερριμμένα» στα διάφορα συρτάρια,  ήταν σαν να γινόταν μια ανασυγκρότηση,  μια αποκατάσταση ενός σκόρπιου εαυτού.  Εξάλλου,  ό,τι γίνεται με έναν από τους δύο τρόπους γίνεται, είτε με εφήμερη διάθεση είτε με διαχρονική.  Και οι δύο σεβαστοί.  Εμένα με εκφράζει ο δεύτερος.  Γι’ αυτό,  πιστεύω,  ό,τι γίνεται πρέπει να γίνεται για να ζήσει,  για να αντέξει στο χρόνο,  έστω κι αν η προσπάθεια πολλές φορές είναι μάταιη.  Γι’ αυτό και τούτα τα άρθρα μαζεύτηκαν από τους πέντε ανέμους,  για να ζήσουν στο περιβάλλον ενός βιβλίου κάπως καλύτερα.

Νεοφωτιστοι ΦΛΩΡΙΝΑΣ

το μετεωρο βημα μιας παρεμβασης

Σ’ αυτή την εργασία,  καταβάλλεται προσπάθεια να ανιχνευθεί το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού,  να αναζητηθούν οι αιτίες του,  ειδικότερα στην περίπτωση των Τσιγγάνων,  να αντιληφθούμε τον τρόπο και τις αντιδράσεις τους,  να αναδειχτούν οι στάσεις της « άλλης » κοινωνίας απέναντί τους,  το υπόβαθρο αυτών των συμπεριφορών,  να κατανοηθούν όλες οι προσπάθειες και παρεμβάσεις του μητροπολίτη κ. Αυγουστίνου Καντιώτη για τον εκχριστιανισμό και την κοινωνική ενσωμάτωση της ομάδας των Τσιγγάνων που κατοικούσε στις παρυφές της Φλώρινας,  τελικά,  να ολοκληρωθεί μια μελέτη για την θεολογία του κοινωνικού αποκλεισμού!

Δικοτυληδονα.

Τα ρέμπελα παρα-κείμενα.

  Μια εξήγηση.  Τούτα τα κείμενα δεν ξέρω τι είναι,  που να τα κατατάξω,  σε ποιο είδος του λόγου,  αφού κάποια από αυτά έχουν αρκετά αισθητή την ποιητική έξαψη,  άλλα δείχνουν μια φιλοσοφική διάθεση, αλλού κυριαρχεί το παραμύθι κι η παραβολή και κάποια έχουν μια τάση να παίξουν με τις λέξεις,  να κάνουν τέχνη κάπως πάνω στο λόγο,  για να παγιδέψουν το νόημα.  Το πρόβλημα είναι ότι κάτι απ’ όλα αυτά συντυχαίνει σε όλα τα κείμενα, και…,ε, αυτά!

 Είναι δικοτυλήδονα,  αφού ανά δύο οι σελίδες,  σαν κοτυληδόνες αντικριστές,  φιλοξενούν τα κείμενα.  Είναι ρέμπελα,  αφού δεν έχουν στοιχειώδη οργάνωση και σχέση μεταξύ τους,  δρουν αυτοκέφαλα,  ( με ελάχιστες εξαιρέσεις επιτηδευμένης συνεύρεσης),  και άναρχα.  Είναι παρά - κείμενα,  αφού δεν είναι κείμενα συγκεκριμένου είδους λόγου,  ( κάτι σαν τα παρα-τράγουδα ).Τι  είναι;  Ό, τι κι αν είναι,  εμένα μου αρέσουν και σας τα προσφέρω ως εξομολογήσεις με προσωπεία,  που άλλωστε ο λόγος απλόχερα χαρίζει.  Στο κάτω -κάτω,  τι κάνει κανείς με τον λόγο;  Παίζει και κλαίει και γελάει και ευφραίνει την καρδιά και το μυαλό,  σαν το καλό κρασί!  Α, ναι.  Είναι κι ένα διήγημα στο τέλος,  έτσι σαν αντίδωρο!

Ενδεικτικά αποσπάσματα:

 Με τρεις τριχιές,

θηλιές πιασμένες στο λαιμό του

και τα πόδια μες στου βάλτου την λασπούρα,

άντρες τσαμπάζηδες παλεύουν

με τούτο το σιδηρόψαρο φαρί,

το βαρβάτο του πρωτόγυφτου πουλάρι.

Να το μερέψουν θέλουν,

να δεχτεί στη ράχη καβαλάρη,

αραβάν περπατησιά να στρώσει.

Σαπούνι και αφρός ρέει στο στήθος.

Μέταλλο, που αστράφτει στον ήλιο,

το ιδρωμένο και σφιχτό κορμί.

Μάτια – σιντριβάνια,

που ξεβγάζουν και ξεβράζουν

θυμό και απορία και ορμή.

Παλεύει και παλεύουν, ανασκουμπώνονται!

Πέφτει και πέφτουν, παλινορθώνονται!

Χαϊδέματα, μαλαγανιές,

                     χρεμεντίσματα, βρισιές.

        Ώρες θα κρατάει τούτος ο αγώνας,

ώσπου ν’ αποκάμει, να υποταχθεί,

να ξεχάσει, την φύση του ν’ αποταχθεί.

Κι αν τον κανόνα δεν παραδεχτεί

και τα μπροστινά του επιμένει

μανιασμένα να σηκώνει,

ας πάει στο διάολο!

Σημαδεμένο θα ‘ναι και καταραμένο,

χουιλίδικο και κακορίζικο,

στ’ αλογοπάζαρα θα περιφέρεται

άχρηστο και αχάριστο και απορριμμένο!

«Δικοτυλήδονα»

ΕΤΣΙ  ΝΟΜΙΖΕΙ  ΚΑΙ  ΑΣ  ΜΗΝ  ΕΙΝΑΙ  ΕΤΣΙ

Λάθος ο τόπος; Λάθος ο χρόνος;

Λάθος ο τρόπος; Λάθος τα πρόσωπα;

Τίποτα δε πάει στρωτά.

Γιατί να του συμβαίνουν όλα τα μίζερα

και τα γκαντεμιάρικα;

 Όποια επιλογή κι αν κάνει,

η άλλη φαντάζει καλύτερη! Κι  όμως,

είναι όμορφα τα όνειρά του, (έτσι νομίζει),

ευγενείς  οι προθέσεις του, (έτσι αισθάνεται),

 άδολα  τα μέσα του, (έτσι τα βλέπει),

άριστοι οι στόχοι του, (έτσι πιστεύει). 

Πώς είναι τα ποτάμια; Άλλα ήρεμα, πλωτά,

αργοσέρνονται νωχελικά,

και άλλα γκρεμοτσακίζονται, αφρίζουν

και με βόγκους παραδέρνονται στους βράχους

και στις άγριες χαράδρες,

ποτάμια ιδρωμένα, που ματώνουν,

ώσπου να αντικρίσουν θάλασσας πρόσωπο!

Καλομοίρα – κακομοίρα η ζωή του.

Ωχ, μωρέ! Ας του τη βγαίνει, όπως γουστάρει.

Λίγο στην αρχή τον έπιανε το παράπονο

και βούρκωνε σα μικρό παιδί,

που το μάλωναν φταίει δε φταίει.

Μα τώρα πια ξέρει : 

άλλα τα νερά, που τρίβονται στην πέτρα,

που βουτάνε στην άβυσσο του καταρράκτη,

και άλλα τα  πρασινόμαυρα θολά νερά,

που σέρνουνται γλοιώδικα και λασπερά

στου κάμπου την ράθυμη χωματερή.

Μπορεί ο κόσμος να είναι αυτός που είναι,

το φυσικό των πραγμάτων να είναι αυτό που είναι,

οι λόγοι των όντων να είναι αυτοί που είναι,

όμως και αυτός είναι αυτός που γίνεται!

Ας είναι μια μισοριξιά,

ένα ανυπόληπτο σπονδυλωτό μαλάκιο!

Νιώθει ότι μπορεί να γίνεται.

Έτσι; Αλλιώς; Πάντως, όπως αυτός νομίζει!

Μύρισε τούτη την ελευθερία και, μα το θεό, 

δεν την χαλαλίζει με τίποτα,

κι ας έχει όποιο κόστος.

«Δικοτυλήδονα»